ALEXIS ARQUETTE, PULP FICTION EN SLA ME IN ELKAAR ALSJEBLIEFT

Marten Rabarts (nu Hoofd Holland Film bij EYE) zorgde nog voor een derde acteur voor mijn film "Paradise Framed", die hij kende van een Nieuw-Zeelandse film. Een zekere Alexis Arquette. Hij was het broertje van Hollywood filmster Rosanna (“Desperately Seeking Susan” met Madonna), Patricia (“Medium”) en David (“Scream 1 t/m 4”).

Deze Alexis kwam net van een filmset, waarover hij vol enthousiasme vertelde dat die film straks vast rechtstreeks de wereldfilmgeschiedenis in zou gaan. Hij was helemaal “klaargekomen” omdat hij net door John Travolta en Samuel Jackson was neergeschoten. “Paf paf paf… Oehhhh”. “Pulp Fiction” zou het echt helemaal gaan worden. Alexis bracht het zo enorm overdreven, dat wij hadden allemaal dachten: ja hoor.

Wat bleek: na onze eerste opnamedag verkleedde Alexis zich als sexy vrouw en versierde in een volks café een man. Hij kickte er op, dat deze man erachter zou komen, dat deze sexy vrouw eigenlijk een man was. Alexis wilde namelijk graag door die man in elkaar geslagen worden.

Ik dacht dat ik gek werd, toen ik dat de volgende dag hoorde. Dat zou kunnen betekenen dat Alexis een volgende ochtend zo in elkaar geslagen zou kunnen zijn, dat hij niet meer verder kon acteren. Wat moest ik doen?

Ik zei dat hij huisarrest had. Daar moest hij om lachen. Hij ging gewoon door zich elke avond te verkleden om zich in elkaar te laten slaan. Acteur Udo Kier (geweldig maar gek als een deur)  kwam met een oplossing.

Een hele gekke oplossing. Udo zou zich ook als vrouw verkleden en meegaan. En als Alexis dan te hard in elkaar geslagen zou worden, dan zou hij ingrijpen, en desnoods die man in elkaar slaan om Alexis te redden voor de film. Dat was aardig van Udo. Vond hij het niet erg om te doen? Nee, zei Udo, ik vind het juist heerlijk.

En zo gebeurde het. Gek genoeg gebeurden er geen ongelukken. En de film kwam op tijd af. Maar toen gebeurde er weer iets onverwacht geks.

OEPS. EN TOEN WAREN ER NOG MAAR NEGEN INDIAANTJES

Van de tien films, waarvan ik de laatste was, ging de film van Gus Van Sant ineens niet door. Hij had net een flop gehad, en deze hardcore artistieke regisseur koos tot ieders verbazing voor zijn eerste commerciële film, “To Die For” met Nicole Kidman. Oeps…

De film van Jane Campion ging ook niet door. Ze had net een miskraam gekregen en wilde even niet filmen. Oeps. De film van John Schlesinger ging ook niet door, want de BBC vond zijn script te openlijk homo. Oeps. De film van Percy Adlon ging ook niet door. Hij zou in Duitsland moeten draaien en hij was te bang dat hij niet terug de VS in zou komen. Oeps.

En zo waren er nog vier andere Oepsen. Van de tien films was alleen mijn film gemaakt. De serie bestond slechts uit mijn film. Oeps… Ik had enorm met Marten en de VPRO, die meedeed, te doen. En met mezelf natuurlijk. Zo zit je bij wereldberoemde regisseurs, zo is die grote droom voorbij.

Het filmfestival van Berlijn kwam eraan. Marten zocht overal als een gek naar goede, vervangende films. Want het moest toch doorgaan.

Uiteindelijk werd er op de grote première in Berlijn allereerst een Afrikaanse primitief soort voorlichtingsfilm vertoond. “Gebruik condooms” was de steeds herhaalde boodschap. Daarna kwam een vage Spaanse soapachtige tv-film. En daarna mijn “Paradise Framed”.

Ik heb nooit een gekkere première meegemaakt. Toen ik op het podium wat moest zeggen, kreeg ik even een black out, omdat ik echt helemaal niet meer wist wat ik eigenlijk moest zeggen over deze film. Eerst zou het deel tien worden. Nu was ik de enige. Wie kan dit vooraf bedenken?

* Als filmmaker voel je je soms net een voetbaltrainer. Je doet je uiterste best, je stuurt je elftal zo goed mogelijk het veld in. Maar je weet nooit van te voren of ze winnen. Als ze verliezen ben je als trainer de lul. 

BIJZONDERE AUDITIE VOOR PAUL DE LEEUW

Ik kwam na die gekke première terug in mijn Berlijnse hotelkamer. Daar zag ik dat ik een voice-mail had. Paul de Leeuw. Hij vroeg of ik “Filmpje!” wilde gaan regisseren. Dan moest ik een week later wel eerst op auditie bij hem komen. Hij had maar één vraag: wist ik wat er die week in weekblad Privé stond? Toevallig wist ik dat. Dat was voor Paul genoeg. Ik was de juiste. We zouden samen “Filmpje!” gaan maken.

De week erna auditeerden we de rest van de crew. Voor Paul was het essentieel dat ze om hem zouden kunnen lachen. Geen zuurpruimen in zijn crew. De eerste kandidaat was cameraman Theo Bierkens. Die moest stomtoevallig bij het open doen van de deur hard lachen. Hij werd ter plekke door Paul aangenomen. Zo huurden we snel een erg vrolijke crew.

Gek genoeg parodieerden we in die film scènes uit de inmiddels klassiek geworden film “Pulp Fiction”, waarin Alexis Arquette werd neergeknald.

Jaren later hoorde ik dat Alexis inmiddels een vrouw was geworden... En nu net las ik dat hij dood was. 

SPUGEN IN STARBUCKS EN DE BALLEN VAN MICKEY ROURKE

Bij een filmproductie is er meestal één groot probleem, dat niet opgelost kan worden. Soms is dat een lastige regisseur, of een lastige acteur, of een financier, die (te veel) mee wil doen. Je kunt niet zonder, en ook niet met. Je moet er maar mee dealen. Hieronder eerst een paar van de onschuldige voorbeelden:

Zo hadden we een Nederlandse acteur, die in Amerika had gefilmd. Op de eerste ochtend kwam hij op de set. “Wat? Geen Starbucks koffie? Dan kan ik echt niet acteren, hoor. Bye!” Dan kun je hem vermoorden of Starbucks halen. We deden het laatste. Maar elke dag was er weer iets anders irritants met hem. Ik hoorde later dat ieder crewlid wel eens in zijn Starbucks gespuugd heeft.

Ik had eens een draaidag met acteur, die mij steeds influisterde dat hij om twaalf uur naar de hoeren moest. Ik dacht dat hij een grapje maakte, maar hij herhaalde het steeds. Toen werd ik nerveus en begon ik iedereen op te jutten om zijn scène af te krijgen. Waarom die haast ineens, vroegen allerlei crewleden. Ik hoorde mezelf antwoord geven: Omdat hij om twaalf uur naar de hoeren moet. En verdomd: Hij was om kwart voor twaalf verdwenen. Gelukkig stond de scène er op.

Acteur Jason London vertelde me dat Micky Rourke de filmset terroriseerde met ongevraagde regie-aanwijzingen. En dat hij nu nog pijn had. Jason was namelijk in een scène pijnlijk vastgebonden. Zijn tegenspeler Mickey Rourke vond dat Jason niet genoeg pijn speelde. In de volgende take kneep Mickey stiekem heel hard in de ballen van de vastgebonden Jason. Die schreeuwde van de pijn. Jason was hem dankbaar… achteraf.

Wat nou als je op je set met zoiets te maken krijgt. Dan kun je het volgende

HOE WORD JE PER ONGELUK REGISSEUR?

Om 7 uur ’s ochtends fietste ik snel naar de filmset, Hotel Barbizon tegenover het Centraal Station. Ik leverde net op tijd het scenario “Lost in Amsterdam” in, dat ik de afgelopen 48 uur had geschreven op aanwijzingen van de regisseur Pim de la Parra. Cast en crew stonden vol verwachting te wachten. Wat bleek: Pim was er niet, hij moest geld zoeken. Kon ik niet even regisseren? Want ik was de enige die het script kende. Maar ik had nog nooit een film geregisseerd. Ik moest meteen denken aan Allison.

Midden jaren tachtig ontmoette ik Allison Anders op een filmcursus in Los Angeles. Zij bleek een enorme fan van de Duitse regisseur Werner Herzog. Ze wilde zijn regieassistent zijn en vloog naar Berlijn. Ze stalkte hem tot hij haar te woord stond. Alleen bleek ze de namen door elkaar gehaald te hebben. Ze dacht Werner Herzog te spreken, maar het was regisseur Wim Wenders. Daar had ze nog nooit een film van gezien.

Wim Wenders had niet de luxe om zich beledigd te voelen. Hij huurde haar meteen in, want hij kon goed een Amerikaans regie-oog naast de Nederlandse cameraman Robby Müller gebruiken voor zijn film “Paris, Texas”. Waarom? Omdat hij als een gek geld moest vinden, omdat de film anders per direct zou stoppen, omdat hij niemand meer kon betalen.

Dus terwijl de beroemde Wim Wenders overal heen vloog, regisseerde de jonge amateurregisseur Allison Anders de hoofdacteur Harry Dean Stanton in allerlei scènes, waarvoor Wenders later de eer kreeg. Harry Dean Stanton was zo dankbaar, dat hij later de eerste film van Allison Anders betaalde. En dat zorgde weer voor de start van haar filmcarrière.

“Lost in Amsterdam” zorgde voor de start van mijn filmcarrière, omdat ik onder Pim de la Parra’s naam stukken van de film mocht regisseren. En ja, hij zorgde ervoor dat ik later mijn eigen eerste film kon maken.

Ik gun iedereen zo’n start. Maar als dat nou niet gebeurt, dan kun je

PIERRE BOKMA EN DE BEWEGENDE ADAMSAPPEL

DE ACTRICE EN DE BEWEGENDE ADAMSAPPEL

 

Ik ken een bekende actrice, die veel tv-drama doet en dus veel regisseurs meemaakt.  Ze vertelde me dat ze alleen naar een regisseur luistert, als hij goede aanwijzingen geeft. “Een goede regisseur geeft maar één aanwijzing per keer, want je kunt niet vijf of tien dingen tegelijk spelen.” 

Als zij een slechte regisseur treft, dan doet ze net of ze naar hem luistert, terwijl ze niet naar zijn mond maar strak naar zijn adamsappel kijkt. De regisseur denkt dan dat ze naar hem luistert. Als ze ziet dat die adamsappel weer stil staat, dan zegt ze tegen hem: “Goede aanwijzing.” Vervolgens speelt ze de scène op haar manier. Zo overleeft ze.

PIERRE BOKMA EN WAAROM HOOR IK GEEN CUT?

Er doet een verhaal de ronde over acteur Pierre Bokma. De regisseur van de film “Advocaat van de hanen” twijfelde vaak lang met “cut” roepen aan het eind van een take. Pierre Bokma ergerde zich daar enorm aan. Moest hij nou eindeloos blijven doorspelen omdat het echt zinvol voor de film was of omdat die twijfelende regisseur maar niet kon beslissen? Pierre kreeg er flink genoeg van. 

Op gegeven moment kwam er een shot, waarin Pierre de straat uit liep. Omdat Pierre weer geen stop hoorde, is hij uit protest gewoon door blijven lopen. De volgende straat uit. De volgende straat uit. Tot hij in Amstelveen een kroeg vond. Op de set was er grote paniek uitgebroken. Niemand kon Pierre meer vinden voor de volgende take. Einde draaidag. Zo gaat het verhaal althans...

Hoe zorg je nou als regisseur dat je

VRAAG EEN PRODUCTIELEIDER ALTIJD EERST OF IE VERLIEFD IS

Begin jaren negentig wilde ik een ridderdrama, getiteld “Ivanhood” maken.  Deze zwart-witfilm op rijm zou in de middeleeuwen spelen, waarin een eenzame ridder vele mysterieuze vrouwen –met vreemde baarden- langs moest om een zeer belangrijk raadsel te ontcijferen.

Natuurlijk kwamen er flink wat kastelen in voor. Dus ging ik op zoek met het creatieve team (Frans Bromet en Eugenie Jansen) en een productiemevrouw in België en Luxemburg.

Wij bekeken dan zo’n kasteel van binnen en buiten en verzonnen de mise-en-scène. Ondertussen maakte de productiemevrouw het zakelijk rond met de kasteelheer en legde de data vast. Terug in Nederland leek alles voorspoedig te gaan. Tot een paar dagen voor de eerste draaidag.

Toen bleek ineens dat de productiemevrouw nooit iets geregeld had in België en Luxemburg. He-le-maal niks. Kon zij dan niks? Jawel, ze had al eerder productieleiding van grote speelfilms gedaan. Waarom had ze dan niets geregeld? Waarom had ze haar filmcarrière op het spel gezet?

 “Ik ben zo blij”, was haar antwoord: “ik ga trouwen”. Ze had genoeg van het vak, en ze was een leuke jongen tegengekomen. Ja, ze was tot op haar oren verliefd. Dat was nu veel belangrijker dan het produceren voor haar.

De producent leek een hartaanval te onderdrukken. “Je hebt toch wel iets geregeld?” Nee, ze had echt he-le-maal niets geregeld. En toen vertrok ze.

Ze liet ons verbijsterd achter. Soms zou je echt serieus willen dat er een “productiepolitie” bestaat. Die alle productie-sukkels en losers oppakt.

De producent nam me apart en vertelde me dat ie failliet zou gaan, als we niet over een paar dagen gingen draaien. Want dan zou hij toch iedereen moeten betalen: voor niets doen, en daarna nog een keer, als we alsnog gingen draaien. Hij smeekte me om hem niet failliet te laten gaan. Maar hoe moest hij dit oplossen? We konden toch niet zomaar weg gaan?

EEN VERLOVINGSRING OM JE TEEN

Na een spannende dag zoeken kwam de producent met een gebruinde locatiemanager annex algemene filmjongen aan. Hij praatte zo snel als iemand, die net nog coke had gesnoven. Hij droeg slippers met om elke teen een ring inclusief zijn verlovingsring, en hij vertelde dat hij op het eiland Antigua in de Cariben woonde. Samen met andere mannelijke Nederlandse filmcrew, die tijdens een film van Marleen Gorris daar verliefd raakten op leden van de vrouwelijke plaatselijke bevolking.

Maar de jaarlijkse orkaan had zijn huis op het tropische eiland weer eens weggeblazen. Dus was hij nu hier. Ik dacht: moet hij ons gaan redden?

Maar we hadden geen keus. Hij reed voor ons uit met een pak cash geld. Hij klopte bij het eerste kasteel aan, en betaalde net zoveel als nodig was.

Dat werkte, gelukkig. Maar wat verschrikkelijk was, was dat er verder niets geregeld was: geen hotel, geen eten en drinken, het was alleen maar improviseren. En binnen een mum van tijd was de stemming bij de meesten van de crew ver onder nul. 

Ik dacht: “Als ik dit overleef, dan overleef ik alles.” Niet wetend dat me nog minstens even erge dingen te wachten stonden. Zoals nu weer die verdwenen art director bij Ushi Must Marry. Hoe moesten we dat nou oplossen, want we moesten al bijna draaien. 

Een tevreden mens

WAAROM HET BOEK "FILMERVARINGEN UIT DE PRAKTIJK"  EN WAT STAAT ER IN?

Toen ik filmregisseur wilde worden zocht ik naar boeken en kennis over hoe het echt gaat achter de schermen in alle fases van het filmmaken in ons filmland, met hele concrete voorbeelden. Maar die vond ik niet.

 “Wat ik niet op filmschool leerde”. Dat had ook de titel kunnen zijn. Het is allereerst voor filmers, die van hun opleiding de echte praktijk in gaan.

Voor de duidelijkheid: ik ben natuurlijk geen echte schrijver. Verwacht geen prachtige zinnen. Lees het alsof je met me in de kroeg staat en ik ben het meeste aan het woord. En ik heb natuurlijk niet de grote waarheid over filmmaken in Nederland in pacht. Voor iedere filmmaker geldt weer een andere waarheid. Dit zijn gewoon mijn ervaringen uit de filmpraktijk.

Wat ben ik in die filmpraktijk tegenkomen? Hoe loste ik bepaalde terugkerende problemen op? Wat zijn tips en overwegingen? Hoe zorgde ik ervoor dat mijn filmdroom goed uit de strijd kwam? Welke inzichten kreeg ik door vallen en opstaan, die jonge filmmakers kunnen helpen?

ANDEREN HELPEN DOOR KENNIS VAN DE FILMWERELD ACHTER DE SCHERMEN

Filmmaken heeft soms veel van een strijd, een echte worsteling. Op alle vlakken: creatief, financieel, noem maar op. En als je daar niets van weet, kun je er aan onderdoor gaan. Ik weet het uit ervaring. En ik heb jonge  talentvolle regisseurs gezien, die met veel lof en veel idealisme van hun filmopleiding kwamen, maar het na één of twee films niet meer trokken.

Wereldwijd maken slechts drie op de tien regisseurs een tweede speelfilm. En slechts één op de tien een derde film. Er zijn helaas geen cijfers uit Nederland bekend.

Vooral je tweede film maken geeft een ongelooflijke druk, als je net je eerste succes hebt gehad. Je bent het snoepje van de week, iedereen heeft torenhoge verwachtingen van je tweede film. Meestal stelden die tweede films enorm teleur. Ook voor de filmmakers zelf. Een hele zware klap.

Daarom stopten sommige zeer talentvolle regisseurs met speelfilms, en kozen een veiligere weg bij een tv-serie, waar je jarenlang anoniem kunt werken zonder het risico van een negatieve, pijnlijke recensie. Maar ook zonder echt uitgedaagd te worden om een geweldige film te maken. En dat is eeuwig zonde, want juist zij waren de beloftes van de Nederlandse film.

LEREN VAN WAT ANDEREN LEERDEN

Ik denk dat het je helpt om betere films te kunnen maken, als je meer inzicht in de concrete praktijk van speelfilms krijgt. Dat kun je op allerlei manieren geven. Ik heb het liefst concrete voorbeelden. Volgens mij leer je daar het meeste van, als je net van een opleiding de praktijk in komt.

Concrete voorbeelden dus, die over de mechanismes van het filmmaken gaan. Want daar gaat het om. Niet om de poppetjes. Maar zonder poppetjes is het saai en abstract. Daarom neem ik mezelf en daardoor noem ik logischerwijze ook andere mensen, met wie ik in de voorbeelden te maken had. Met alle respect overigens, want ik heb enorm respect voor iedereen, die zich staande probeert te houden in de onzekere filmwereld.

DRIE FILMS VAN FILMIDEE TOT EN MET DE PREMIÈRE

Ik heb mijn eigen ervaringen uit vijfentwintig jaar filmpraktijk als uitgangspunt genomen. Met drie speelfilms als leidraad: “Het Bombardement” (big budget), “Ushi Must Marry”  (normaal budget) en “De Overgave” (low budget). Toevallig zijn dat drie films, die niet goed door de pers ontvangen zijn, wat het juist alleen maar leerzamer maakt: hoe gingen deze drie speelfilms van filmdroom naar hun eindresultaat?

Ik beschrijf deze drie films van het eerste filmidee tot en met de première, en soms nog verder, zoals een rechtszaak of deurwaarder erna. Ik probeer zo een inzicht in dat hele filmproces te geven met concrete voorbeelden.

IS DE FILMWERELD ACHTER DE SCHERMEN EEN TABOE?

Natuurlijk heb ik vaker getwijfeld: Moet ik dit of dat nou wel of niet noemen? Er is toch geen taboe in de filmwereld? Of mag je sommige dingen van het filmproces niet openlijk noemen of bespreken? Maar het gaat nou juist om een heel proces te schetsen en duidelijk te maken. Iedereen zal het met mee eens zijn dat het idioot zou zijn om steeds stukjes uit het filmproces te “censureren”. Dat wordt het onwaarachtig.

Door deze drie films heen zijn allerlei andere filmervaringen uit de praktijk en anekdotes gevlochten, die – naar ik hoop - allemaal iets van inzicht zullen geven. Mijn voordeel is dat ik bij meerdere films drie functies (scenarioschrijver, regisseur, producent) tegelijk heb bekleed, waardoor ik het totale proces van meerdere kanten kan belichten.

NOG BETERE NEDERLANDSE FILMS

Ik heb het opgeschreven zoals ik het zelf allemaal beleefd heb. Soms was dat erg pijnlijk voor me, maar bijna altijd overheerste het plezier van het filmmaken. Dat plezier heb ik nog steeds na alles wat er gebeurd is. Het kan overigens goed zijn dat andere mensen het anders beleefd hebben.

Ik heb geput uit (vooral) mijn dagboeken, e-mails, aantekeningen en alles wat ik al die jaren bewaard heb. En natuurlijk mijn geheugen. Soms heb ik voor de leesbaarheid de vrijheid genomen om samen te vatten of aan te passen. Alles met het doel om een beter inzicht te geven, te inspireren, en laten zien hoe je problemen achter de schermen zou kunnen oplossen.

Met deze filmkennis wil ik behalve een beter begrip overdragen ook nieuwe filmmakers proberen te helpen om nog betere films te maken.

EENMALIG EN WIE VOLGT?

Dit is eenmalig. Dit is zo’n beetje alle filmkennis, die ik in vijf en twintig jaar ervaren en vergaard heb, en hier deel. Dus niemand hoeft bang te zijn dat als ie met me werkt dat ie vervolgens in een nieuw boek komt :)

Het lijkt me overigens een goed idee als andere filmmakers ook hun filmkennis en hun filmervaringen gaan delen. Daar worden Nederlandse filmers – en onze filmcultuur - alleen maar rijker door. Wie volgt?-